Ahmet Mithat Efendi - Fürs-i Kadimde Bir Facia Yahut Siyavuş Özeti

Ahmet Midhat Efendi'nin 1883'de kaleme aldığı oyun, dört perdelik bir dramdır. 

 Fürs-i Kadimde Bir Facia Yahut Siyavuş Piyesinin Konusu:

Fürs-i Kadimde Bir Facia Yahut Siyavuş adlı piyeste üvey oğluna âşık olan bir kadının ona iftira edişi ve bu iftiranın ortaya çıkmasıyla delikanlının babası tarafından sefere gönderilmesi hikâye edilir.

• Konusunu Şehname'den almıştır.
• Bu konu bizim kültürümüzde "Yusuf ve Züleyha"da da görülür.
• Olay örgüsü olarak Racine'in Phedre adlı eseri ile benzerlik gösterir.
• Oyunda yasak aşk, ihanet, yalan, kıskançlık, iftira gibi durumlar üzerinde durularak doğruluk, bağlılık, saygı, sadakat gibi değerlerin önemi anlatılmaya çalışılmıştır. Farklı kültürlere de ait olsalar insana ait bu hâllerin evrensel olduğu vurgulanmıştır. 

Oyundaki Kişiler: 

• Keykavus: İran şahı. 
• Sûdâbe: Keykavus'un karısı. 
• Siyavuş: Keykavus'un bir Turanlı prensesten doğmuş oğlu. 
• Efrasiyab: Turan şahı ve Siyavuş'un büyük babasının kardeşi. 
• Gerşiyuz: Efrasiyab'ın küçük kardeşi ve Siyavuş'un annesinin babası. 
• Piran: Umerâ-yı Turan'dan Efrasiyab'ın mü'temeni. 
• Firengis: Efrasiyab‟ın kızı. 
• Cerire: Piran'ın kızı. 
• İki İranlı Kâhin, 
• İki İranlı Cariye, 
• Diğer İki Turanlı Cariye, 
• Dört Turanlı Teberdar, 
• İki İranlı Teberdar.

Özet:

Fürs-i Kadimde Bir Facia Yahut Siyavuş'ta olaylar İran ve Turan'da geçmektedir. Olay örgüsü şöyledir:
Fürs-i Kadimde Bir Facia Yahut Siyavuş‟ta olaylar İran ve Turan‟da geçmektedir. Oyunun vakası şöyledir: “Siyavuş, Keykavus‟un yakışıklı, kahraman oğludur. Keykavus‟un genç ve güzel karısı üvey oğluna âşıktır. Fakat onun tarafından daima reddedilir. Bunun üzerine Siyavuş‟tan intikam almak için Sûdâbe, onu babasına şikâyet eder, iftira eder. Keykavus müneccimlerden, kâhinlerden işin doğrusunu sorar, onlar tam tersi olduğunu haber verirler. Ateşle doğru söyleyip söylemediklerini denerler. Siyavuş yanmaz; kadını kurtarmak için yanmış gibi bağırsa da kâhinleri kandıramaz. Sûdabe ise bu denemeye yanaşmaz, suçunu itiraf eder, zindana atılır. Siyavuş da Turan üzerine giden orduya Zaloğlu Rüstem ile birlikte serdar tayin edilir. Turan şahı Efrasiyab, kahramanlık ve efendiliğine hayran olduğu Siyavuş‟la kızını evlendirerek onu İran ve Turan ülkelerini tahtına varis yapmak ister. Zaten Siyavuş‟un annesi de Turan hanedanına mensuptur. Şâhın kardeşi tahtın Siyavuş‟a bırakılmasını kıskanır, kâhinleri kandırarak, bu evliliğin bir felâket olacağını söyletir ve entrikalara başlar. Amca Gerşiyuz, üvey anne ile anlaşır. Siyavuş‟un Turan ülkesini zaptetme hazırlıkları içinde bulunduğuna dair Siyavuş ile Keykavus‟un şahsi mühürlerini taşıyan sahte mektuplar gönderirler ve bunlara inanan Efrasiyab, Siyavuş‟u öldürtür. Fakat masum Siyavuş‟un cesedi karşısında Gerşiyuz çıldırır ve gerçeği itiraf eder.

Kaynak: AHMET MİDHAT EFENDİ’NİN “FÜRS-İ KADİMDE BİR FACİA YAHUT SİYAVUŞ” OYUNU İLE RACİNE’İN “PHEDRE” OYUNU ARASINDA BİR MUKAYESE DENEMESİ, Fatih Sakallı, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/2 Spring 2012, p.1353-1361 , ANKARA/TURKEY